ေရွးေဟာင္းၿမန္မာၿပည္ကို ဓါတ္ပံုၿဖင္႕ မွတ္တမ္းတင္ခဲ႕သူ
by Spring Flowers on Sunday, July 8, 2012 at 9:00am ·
- အီတလီနာမည္မို႕ Felice Beato ကို '' ေဖ (f) လိေခ် ေဘယာတုိ '' လုိ႕ အသံထြက္ပါတယ္ .........။
-
စစ္ပြဲေတြကို ဓါတ္ပံုရိုက္မွတ္တမ္းတင္ခဲ႕သူ War Photographer
ေတြထဲမွာ အေစာဆံုးတစ္ေယာက္က Felice Beato လုိ႕ ေခၚတဲ႕ အီတလီေသြးပါတဲ႕
အဂၤလိပ္ဓါတ္ပံုဆရာပါဘဲ ။ အခု သူ႕အေၾကာင္းေရးရတဲ႕ရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ႕ သူဟာ
အေရွ႕အာရွကို ဓါတ္ပံုရိုက္ခဲ႕တဲ႕ ရွားရွားပါးပါး
ပထမဆံုးဓါတ္ပံုဆရာမ်ားထဲမွာ ထိပ္ဆံုးက ပါတာရယ္ ၊ သူ႕ဘ၀ရဲ႕
ေနာက္ဆံုးႏွစ္မ်ားကို ၿမန္မာႏိုင္ငံမွာ ကုန္ဆံုးခဲ႕တာရယ္၊
ၿမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ ေရွးအက်ဆံုးဓါတ္ပံုေတြကို ရိုက္ခဲ႕သူေတြထဲမွာ
အထင္ကရၿဖစ္တာရယ္ေၾကာင္႕ သူ႕အေၾကာင္း သိေစခ်င္လုိ႕ပါ ။
- Felice Beato ကို ၁၈၃၂ မွာ အီတလီႏိုင္ငံ အေရွ႕ေၿမာက္ပိုင္းက ေရပတ္လည္ ၀ိုင္းေနတဲ႕ ဗင္းနစ္ Venice ၿမိဳ႕မွာ ေမြးတယ္လို႕သိရပါတယ္ ။ သူရဲ႕ ေသစာရင္းေပၚက ႏိုင္ငံသားေနရာမွာ သူဟာ အဂၤလိပ္လူမ်ိဳးလုိ႕ ဆိုတာမို႕ သူ႕မိသားစုဟာ သူငယ္ငယ္ေလးကတည္း ၿဗိတိန္လက္ေအာက္ခံ ေကာ္ဖု Corfu အမည္ရ ဂရိကၽြန္းတစ္ကၽြန္းကို ေၿပာင္းသြားပံုရတယ္လုိ႕ ခန္႕မွန္းၾကပါတယ္။
- ေကာ္ဖုကၽြန္းဆိုတာ ေၿမထဲပင္လယ္ထဲမွာရွိတဲ႕ ဂရိကၽြန္းစုေတြထဲမွာပါၿပီး ယေန႕မွာ ကမၻာေက်ာ္သေဌးမ်ား အပန္းေၿဖအိမ္ရွိရာ ၊ တိုးရစ္မ်ား နင္းကန္လာရာ ေနရာတစ္ခုပါ ။ တကယ္ေတာ႕ ေကာ္ဖုကၽြန္းဟာ အီတလီလူမ်ိဳးေတြနဲ႕ ဟိုးအရင္ကတည္းက မစိမ္းပါဘူး ။ အေၾကာင္းကေတာ႕ ၁၄ ကေန ၁၈ ရာစု ထိ ေကာ္ဖုကၽြန္းဟာ ဗင္းနစ္စ္ Republic of Venice ရဲ႕လက္ေအာက္ခံၿဖစ္လုိ႕ပါဘဲ ။ ၿပီးေတာ႕ ၿပင္သစ္ဘုရင္နပိုလီယန္ရဲ႕ လက္ေအာက္ကို က်ေရာက္ခဲ႕ၿပန္တယ္ ။ ေနာက္ဆံုးကိုလုိနီကေတာ႕ အဂၤလိ္ပ္ေတြ ၿဖစ္ပါတယ္ ။ ဒီေတာ႕ တုိတုိေၿပာရရင္ Felice Beato ဟာ နာမည္ကအစ အီတလီနာမည္ရထားေပမယ္႕ အဂၤလိပ္လက္ေအာက္ခံကၽြန္းမွာ ၾကီးၿပင္းခဲ႕သူမို႕ ၿဗိတိန္ႏိုင္ငံသား ၿဖစ္ခဲ႕တာပါ ။
- Felice Beato ရဲ႕ ငယ္ဘ၀အေၾကာင္းကုိေတာ႕ သိပ္မသိရပါဘူး ။ လူေတြေၿပာၾကတာကေတာ႕ သူဟာ အသက္ ၁၉ နွစ္မွာ ၿပင္သစ္ႏိုင္ငံပဲရစ္ၿမိဳ႕မွာ သူ႕ရဲ႕ ပထမဆံုးကင္မရာမွန္ေၿပာင္းကို ၀ယ္ခဲ႕ပါသတဲ႕ ။ ၿပီးေတာ႕ သူ႕လုိဘဲ ကမၻာ႕ပထမဆံုး စစ္တြင္း ဓါတ္ပံုဆရာမ်ားထဲက တစ္ေယာက္ၿဖစ္လာမယ္႕ အဂၤလိပ္ဓါတ္ပံုဆရာ James Robertson နဲ႕ ၁၈၅၀ ပတ္၀န္းက်င္မွာ မိတ္ေဆြၿဖစ္ခင္မင္ၿပီး သူနဲ႕အတူ ကြန္စတန္တီႏိုပို Constantinople ၿမိဳ႕ကို လိုက္သြားခဲ႕တယ္ ။ ကြန္စတန္တီႏိုပို ဆိုတာ ယေန႕ေခတ္မွာ တူရကီႏိုင္ငံ ( Turkey ) ရဲ႕ အၾကီးဆံုးၿမိဳ႕ၿဖစ္တဲ႕ အစၥတန္ဘူလ္ Istanbul ၿမိဳ႕ပါဘဲ ။
- အဲဒီေခတ္တုန္းက တူရကီဟာ Turkey ဆိုတဲ႕ နာမည္မရွိေသး၊ ႏိုင္ငံသီးသန္႕လည္း မဟုတ္ေသးပါ ။ ေအာ႕တမန္ Ottoman အင္ပါယာၾကီးရဲ႕ အစိတ္အပိုင္းတစ္ခုသာၿဖစ္ပါတယ္ ။ ကမၻာ႕သက္တမ္းအရွည္ဆံုးအင္ပါယာတစ္ခုၿဖစ္တဲ႕ ေအာ႕တမန္အင္ပါယာဟာ အႏွစ္ ၆၀၀ ေက်ာ္ ခံခဲ႕ၿပီး ၁၉၂၃ ထိ ဆူတန္မင္းမ်ား အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ႕တယ္ ။ Beato ရဲ႕ သူငယ္ခ်င္း Robertson ဟာ Beato နဲ႕ မေတြ႕ခင္ကတည္းက ေအာ႕တမန္နန္းေတာ္က ဒဂၤါး သြန္းတဲ႕ စက္ရံုမွာ စာထြင္းသူအၿဖစ္ အလုပ္လုပ္ေနခဲ႕တယ္ ၊ ၿပီးေတာ႕ ဓါတ္ပံုပညာကို လိုက္စားေနတာ ႏွစ္အေတာ္ၾကာၿပီ ။ ဒါေၾကာင္႕ Beato ဟာ သူ႕သူငယ္ခ်င္းနဲ႕ ပညာလည္းသင္ အေတြ႕အၾကံဳလည္းရဆိုၿပီး လုိက္သြားခဲ႕တာပါ ။
- ၁၈၅၃ မွာ သူတုိ႕ႏွစ္ေယာက္ဟာ ကြန္စတန္တီႏိုပိုၿမိဳ႕မွာဘဲ Robertson & Beato ဆိုတဲ႕နာမည္နဲ႕ ဓါတ္ပံုလုပ္ငန္းေထာင္ခဲ႕ၾကတယ္ ။ Beato ရဲ႕ professional ဓါတ္ပံုရိုက္ၿခင္းဟာ အဲဒီမွာ စတယ္လုိ႕ ေၿပာလုိ႕ရပါတယ္ ။ အဲဒီလုပ္ငန္းမွာ Beato ရဲ႕ အစ္ကို အန္တိုနီယိုလည္း ပါ၀င္လာခဲ႕ၿပီး သူတုိ႕ဟာ ဓါတ္ပံုၿပပြဲေတြကို ဥေရာပၿမိဳ႕ေတြမွာ လွည္႕လည္ၿပသခဲ႕ၾကတယ္ ။ Robertson ဟာ ေနာက္ပိုင္းမွာ Beato ရဲ႕ ညီမနဲ႕ လက္ထပ္လုိက္တာမုိ႕ သူတုိ႕ႏွစ္ေယာက္ဟာ အမ်ိဳးေတြၿဖစ္သြားၿပီး အရင္ထက္ ပိုၿပီးတြဲမိသြားပါသတဲ႕ ။
- အဲဒီေနာက္ Beato ဟာ သူ႕သူငယ္ခ်င္းလည္း ၿဖစ္သူ ေယာက္ဖ Robertson နဲ႕အတူ ခရိုင္မီးယန္း စစ္ပြဲ Crimean War ကိုသြားၿပီး ဓါတ္ပံုသတင္းယူခဲ႕တယ္ ။ ခရိုင္မီးယန္းစစ္ပြဲဆိုတာက ရုရွားအင္ပါယာၾကီးကတစ္ဖက္ အဂၤလိပ္၊ ၿပင္သစ္၊ အီတလီတုိ႕က တစ္ဖက္ တိုက္ၾကတဲ႕ ၃ ႏွစ္ၾကာ စစ္ပြဲရွည္ၾကီးပါ ။ ယေန႕ေခတ္ ယူကရိန္းႏိုင္ငံထဲမွာပါတဲ႕ ခရိုင္မီယား Crimea ဆိုတဲ႕ အရပ္မွာ ၿဖစ္လုိ႕ Crimean War လုိ႕ ေခၚတာပါ ။ အဲဒီေခတ္တုန္းကေတာ႕ Crimea ပတ္၀န္းက်င္တစ္ခုလံုးဟာ ရုရွားအင္ပါယာၾကီးထဲမွာ ပါခဲ႕တယ္ ။ စစ္ၿဖစ္ရတဲ႕အေၾကာင္းရင္းကေတာ႕ခုနက ေၿပာခဲ႕တဲ႕ Ottoman Empire ကို လုၾကတာပါ ။ ရုရွားဟာ ၾသတၾတီယား၊ ပရပ္ရွားတုိ႕နဲ႕ မဟာမိတ္ဖြဲ႕ထားၿပီး ဥေရာပမွာ ငပြၾကီးလုပ္ခ်င္ေနပါသတဲ႕ ။ လုပ္ႏိုင္ေအာင္လည္း သူက တန္ခုိးၾကီးေနသတဲ႕......။ အေၾကာင္းကေတာ႕ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက ရုရွားဟာ ကမၻာ႕ရဲ႕ ၆ ပံုတစ္ပံုကို ပိုင္တဲ႕ အင္ပါယာၾကီးၿဖစ္ၿပီး သက္ဦးဆံပိုင္ ဇာဘုရင္ေတြက ဘုန္းမီးေနလ ေတာက္ပေနလုိ႕ ပါဘဲ ။
- ဟုိးအရင္က ဘုန္းတန္ခုိးၾကီးခဲ႕ေပမယ္႕ အဲဒီအခ်ိန္မွာေတာ႕ ေအာ႕တမန္အင္ပါယာၾကီးဟာ စီပြားေရးေတြက်ၿပီး အာဏာပါ၀ါ ေလ်ာ႕ရဲေနပါ ၿပီ ။ ဒီေတာ႕ ေအာ႕တမန္အင္ပါယာကို ၿခယ္လွယ္ဖုိ႕ ဆရာၾကီး ရုရွားက ေမ်ွာ္လင္႕ေနတယ္ ။ ဒါေပမယ္႕ ရုရွားနဲ႕ အလားတူတန္ခုိးၾကီးေနတဲ႕ ၿပင္သစ္နဲ႕အဂၤလိပ္က ခြင္႕မၿပဳခ်င္ဘဲ သူတုိ႕ ၿခယ္လွယ္ခြင္႕ရခ်င္တယ္။ ဒီေတာ႕ အဲလုိ လုၾကရင္းနဲ႕ ( ၁၈၅၄ ) မွာ အဂၤလိပ္ၿပင္သစ္အီတလီေပါင္းၿပီး ရုရွားကို စစ္ေၾကၿငာပါတယ္ ။
- ၾကားထဲက အားႏြဲ႕သူ ေအာ႕တမန္ အင္ပါယာက ဟုိဘက္ပါရမလုိလို ဒီဘက္ပါရမလုိလုိ တိုင္ပတ္ၿပီးသကာလ ေနာက္ဆံုး အဂၤလိပ္ၿပင္သစ္ဘက္က ၀င္ကူတုိက္ေပးရပါတယ္ ။ ေနာက္ဆံုး ဆရာၾကီးရုရွား စစ္ရွဳံးပါတယ္ ။ အဲဒီစစ္ပြဲၾကီးမွာ တုိ႕ရဲ႕ ဇာတ္လုိက္ေက်ာ္ၾကီး Beato က သူ႕ေယာက္ဖ Robertson နဲ႕အတူ ပယ္ပယ္နယ္နယ္ ဓါတ္ပံုသြားရိုက္တာ ။ သူတုိ႕ရိုက္ထားလုိ႕လည္း ဇာဘုရင္ရဲ႕ ပင္လယ္နက္ေရတပ္ရွိတဲ႕ Crimea အရပ္က Sevastopol ၿမိဳ႕က်ဆံုး ပ်က္ဆီးပုံကို အခုအခ်ိန္မွာ ဓါတ္ပံုမွတ္တမ္းက်န္ခဲ႕တာ ၿဖစ္တယ္ ။ ( ဇာတ္လမ္းတစ္၀က္ေရာက္သြားပါၿပီဟယ္ ။ ဆက္ဖတ္လုိက္ေနာ္.....လိမၼာဒယ္ )
- Beato ဟာ ၁၈၅၈ မွာ အိႏၵိယႏိုင္ငံ ကာလကတၱားၿမိဳ႕ကို တစ္ကိုယ္ေတာ္ သြားၿပီး အဂၤလိပ္အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီဆန္႕က်င္ေရး အေရးအခင္းၾကီးကို မွတ္တမ္းတင္ခဲ႕တယ္ ။ တို႕ငယ္ငယ္တုန္းက သမိုင္းမွာ သင္ရတဲ႕ အဂၤလိပ္အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီဆိုတာ မွတ္မိမွာပါ ။ တကယ္ေတာ႕ အဲဒါၾကီးက ရိုးရိုးသားသား ဖုိးသခြားလုပ္စားေနတဲ႕ ကုမၸဏီမဟုတ္ဘူး ။ အဂၤလိပ္ကုန္သည္ၾကီးေတြ လူ႕မလုိင္ေတြ အစုစပ္ပိုင္ၿပီး ၀ါဂြမ္း ပိုးထည္က အစ လက္ဖက္ေၿခာက္ အိမ္သံုးဆားအလယ္ မဲနယ္ ၊ ဘိန္းအဆံုး ရသမ်ွ အကုန္ေရာင္းၿပီး ထံုးစံအတုိင္း ေခါင္းပုန္ၿဖတ္ ဂုတ္ေသြးစုတ္ေနခဲ႕တာ ။ သူ႕ရဲ႕ ကိုယ္ပိုင္စစ္တပ္ၾကီးရွိၿပီး အဂၤလိပ္အစုိးရတိုက္ရိုက္မအုပ္ခ်ဳပ္ခင္တုန္းက အဲဒီကုမၸဏီကဘဲ အိႏၵိယေနရာမ်ားစြာကို အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ႕တာ ။ ခန္႕ထားတဲ႕ စစ္သားေတြထဲမွာ အိႏၵိယစစ္သားေတြ အမ်ားၾကီးဘဲ ။ တုိတုိေၿပာရရင္ အဲဒီစစ္သားေတြက မေက်နပ္လုိ႕ ပုန္ကန္ရာကေန ၿပည္နယ္မ်ားစြာကို ၿပန္႕ၿပီး ပုန္ကန္မွဳအၾကီးၾကီးၿဖစ္သြားခဲ႕တယ္ ။ အဲဒါကို Beato က သြားၿပီး ဓါတ္ပံုနဲ႕မွတ္တမ္းတင္ခဲ႕တာပါ ။ အေသအေပ်ာက္ မ်ားတဲ႕ အဲဒီပုန္ကန္မွဳၾကီးအၿပီးမွာ အိႏၵိယကို အဂၤလိပ္အစိုးရက တိုက္ရိုုက္အုပ္ခ်ဳပ္လုိက္တယ္ ။
- တရုတ္ႏိုင္ငံရဲ႕ေရွးအက်ဆံုး ဓါတ္ပံုေတြကို ရိုက္ခဲ႕သူမ်ားထဲလည္း Beato ပါ၀င္ပါတယ္။ ( ၁၈၅၆ ) ကေန ( ၁၈၆၀ ) ထိၿဖစ္တဲ႕ ဒုတိယဘိန္းစစ္ပြဲထဲကို သြားၿပီး သတင္းဓါတ္ပံုရိုက္မွတ္တမ္းတင္ခဲ႕တယ္ ။ သူ႕ကို ဘိန္းစစ္ပြဲထဲ မွတ္တမ္းယူဖုိ႕ လႊတ္တဲ႕သူကေတာ႕ အဂၤလိပ္ေတြ ကိုယ္တုိင္ပါဘဲ ။ စစ္စတင္ကတည္းက ရိုက္ထားခဲ႕တဲ႕ သူ႕ရဲ႕ ဓါတ္ပံုေတြဟာ စစ္မွတ္တမ္းဓါတ္ပံုေတြမွာေတာ႕အေစာဆံုးထဲပါ, ပါတယ္ ။ ေန႕စြဲအတိအက်ပါၿပီး အၿဖစ္အပ်က္အဆင္႕ဆင္႕ကို ရိုက္ထားတဲ႕အတြက္ မွတ္တမ္းအေနနဲ႕ အင္မတန္ အသံုးက်ပါတယ္ ။ တရုတ္ႏိုင္ငံေၿမာက္ပိုင္း တီယန္က်င္းၿမိဳ႕က တကုခံတပ္ Taku Forts စစ္ပြဲဟာ သူ႕ရဲ႕ မွတ္တမ္းေတြထဲမွာ နာမည္ၾကီးပါဘဲ ။ ခံတပ္ကို ခ်ဥ္းကပ္လာပံု ၊ ၿမိဳ႕ရုိးနံရံေတြကို ဗံုးထိလုိ႕ အပ်က္အစီးေတြၿဖစ္ေနပံုနဲ႕ ေနာက္ဆံုးမွာ ခံတပ္အတြင္းက တရုပ္စစ္သားအေလာင္းေတြ အပ်က္အစီးေတြကို ေသေသခ်ာခ်ာ မွတ္တမ္းတင္ထားခဲ႕တယ္ ။ ဒီဓါတ္ပံုေတြကို ရဖုိ႕ သူဟာ လူေသအေလာင္းပံုေတြကို ( မရွင္းလင္း မဖယ္ရွားခင္ ) အေၿပးအလႊားရိုက္ခဲ႕ရတယ္ ။ ေနာက္မွ က်န္တဲ႕ၿမိဳ႕အပ်က္အစီးေတြကို ရိုက္ၿပီး ၿဖစ္ပ်က္ပံုအဆင္႕ဆင္႕ကို ဓါတ္ပံုမွတ္တမ္း လုပ္ေလ႕ရွိ ခဲ႕တယ္ ။
- တကယ္ေတာ႕ သူဟာ သတင္းဓါတ္ပံုပညာကို အရူးအမူးၿဖစ္တဲ႕အထိပါဘဲ ။ သူ႕အတြက္ အေသေကာင္ေတြဟာလည္း ဓါတ္ပံုသေဘာအရ ဆြဲေဆာင္မွဳရွိတယ္ ၊ လွပတယ္လုိ႕ခံယူထားပံုရတယ္ လုိ႕ ဆိုၾကတယ္ ။ အေသေကာင္ေတြၾကားမွာ စိတ္လွဳပ္ရွားစြာနဲ႕ သူ႕အလုပ္မၿပီးမခ်င္း ဒီလူေသေတြကို မထိဖုိ႕ ေၿပာတတ္တယ္လုိ႕ ဆိုပါတယ္ ။
- ပီကင္းၿမိဳ႕ေတာ္က တရုတ္ဘုရင္ရဲ႕ ေႏြရာသီ အပန္းေၿဖနန္းေတာ္ထဲမွာလည္း နန္းေတာ္ရဲ႕ အေဆာင္ေဆာင္ အခန္းခန္းေတြ ၊ ဘုရားေက်ာင္းေတြ ၊ ပန္းၿခံေတြ ေရကန္ေတြကိုလည္းအပါအ၀င္ ဓါတ္ပံုေပါင္းမ်ားစြာကို ဖန္တီးခဲ႕တယ္ ။ တရုတ္ရွင္ဘုရင္က အဂၤလိပ္ၿပင္သစ္ သံအဖြဲ႕တစ္ဖြဲ႕ကို ညွင္းဆဲ သတ္ပစ္တာကို လက္စားေခ်တဲ႕အေနနဲ႕ စစ္အတြင္းမွာ အဂၤလိပ္နဲ႕ ၿပင္သစ္တုိ႕က နန္းေတာ္ကို လုယက္ပံု၊ မီးရွဳိ႕ဖ်က္စီးပံုေတြကို Beato က ဓါတ္ပံုနဲ႕ မွတ္တမ္းတင္ခဲ႕တယ္ ။ သူ႕ဓါတ္ပံုေတြဟာ ပီကင္းၿမိဳ႕ေတာ္ရဲ႕ ပထမဆံုးဓါတ္ပံုေတြၿဖစ္သလုိ သမိုင္းအားၿဖင္႕တန္ဖုိးၿဖတ္လုိ႕မရပါဘူး ။ ေနာက္ထပ္ အဖုိးတန္ဓါတ္ပံုေတြကေတာ႕ တရုတ္မင္းသား Gong နဲ႕ အဂၤလိပ္ Lord Elgin တုိ႕ရဲ႕ ပံုေတြပါဘဲ ။
- ( ၁၈၆၃ ) မွာ Beato ဟာ ဂ်ပန္က ယိုကိုဟာမားၿမိဳ႕ကို ခရီးဆန္႕ခဲၿပီး သူငယ္ခ်င္း ကာတြန္းပညာရွင္တစ္ေယာက္ၿဖစ္တဲ႕ Charles Wirgman နဲ႕ စပ္တူ ဓါတ္ပံု စတူဒီယိုတစ္ခုကို ဖြင္႕ခဲ႕တယ္။ ဂ်ပန္ရဲ႕ ပထမဆံုး ဓါတ္ပံုလုပ္ငန္းမ်ားထဲက တစ္ခုၿဖစ္တဲ႕ အဲဒီ စတူဒီယိုမွာ လူပံု၊ ရွဳခင္းပံု၊ ကာတြန္းသရုပ္ေဖာ္ပံု ၊ ၿမိဳ႕ၿပပံု အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ဖန္တီးခဲ႕ၾကတယ္ ။
- အဲဒီအခ်ိန္က ဂ်ပန္ၿပည္မွာ ဘုရင္ရွိေပမယ္႕ တကယ္ပါ၀ါရွိတာက ရွိဳးဂြန္း Shogun လုိ႕ေခၚတဲ႕ စစ္အာဏာရွင္ေတြၿဖစ္ပါတယ္ ။ သူတုိ႕က ႏိုင္ငံၿခားသားအ၀င္အထြက္ကို ကန္႕သတ္ထိန္းခ်ဳပ္ထားတယ္၊ ၿပည္တြင္းမွာလည္း လြတ္လြတ္လပ္လပ္သြားလာလုိ႕ မရတဲ႕အတြက္ Beato ဟာ တခါတေလ သံကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ႕ေတြနဲ႕ ကပ္လုိက္ၿပီး ဓါတ္ပံုရိုက္ေလ႕ရွိတယ္ ။ ကံေကာင္းခ်င္ေတာ႕ သူဟာ နာမည္လည္း အေတာ္ရေနၿပီ ၊ အဂၤလိပ္စစ္တပ္နဲ႕လည္း ပလဲနံပသင္႕တာမုိ႕ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံအႏွံအၿပားကို လုိက္ပါခြင္႕ရခဲ႕တယ္ ။
- သူ႕ဓါတ္ပံုေတြဟာ
အရည္အေသြးေကာင္းရံုမက အရမ္းကို အဖုိးတန္ပါတယ္ ။
ရွိဳးဂြန္းစစ္အာဏာရွင္ေတြအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ႕တဲ႕ ေအဒိုေခတ္ Edo Period ကို
ထင္ဟပ္ၿပေနၾကတယ္ ။
- ဒီဓါတ္ပံုေတြမွာ အေရာင္ေတြပါေနတာကို သတိထားမိၾကမွာပါ ။ Beato တို႕အဖြဲ႕ ဟာ အၿဖဴအမဲဓါတ္ပံုေတြကို လက္နဲ႕ အေရာင္ထည္႕ထားခဲ႕လို႕ပါဘဲ ။ ဂ်ပန္ရဲ႕ နာမည္ၾကီး ေရေဆးပန္းခ်ီပညာနဲ႕ ပံုႏွိပ္အတတ္ေပါင္းစပ္သံုးထားတဲ႕ Beato ရဲ႕ ဓါတ္ပံုစတူဒီယိုက Hand-colouring ဟာ သဘာ၀က်ၿပီး အႏုစိတ္လြန္းတာေၾကာင္႕ အရမ္းကို ေအာင္ၿမင္ခဲ႕ပါတယ္ ။
- သူဟာ ကိုးရီးယားနဲ႕ၿပင္သစ္ ခ်ၾကေတာ႕လည္း ကိုးရီးယားရဲ႕ ပထမဆံုးဓါတ္ပံုေတြကို ရိုက္ကူးဖုိ႕ စစ္ထဲကို သြားလိုက္ပါေသးတယ္ ။ အီဂ်စ္ ၊ ဂရိနဲ႕ ဆူဒန္တုိ႕ကို အသီးသီး ထပ္ေၿခဆန္႕ၿပီးသကာလ ၁၈၈၆ မွာ အဂၤလန္ၿပန္ၿပီး ဓါတ္ပံုပညာကို ပို႕ခ်ခဲ႕တယ္ ။ ေနာက္ ၂ ႏွစ္ အၾကာမွာေတာ႕ တို႕ရဲ႕ ေရႊၿမန္မာဆီကို ဆိုက္ဆိုက္ၿမိဳက္ၿမိဳက္ေရာက္ခ်လာပါေတာ႕တယ္ ။
- ၿမန္မာၿပည္ကို သူ အေတာ္ဓါတ္က်သြားပံုရတယ္ ၊ ေရာက္ၿပီး ႏွစ္အေတာ္ၾကာ ၁၈၉၆ မွာ မႏၱေလးေရႊၿမိဳ႕ေတာ္ၾကီးမွာ ဓါတ္ပံုလုပ္ငန္းေထာင္သတဲ႕ ။ အမယ္....မေခဘူးေနာ္ ...ႏိုင္ငံၿခားသားေတြမ်ား အဲဒီအခ်ိန္ကတည္း လ်ွင္တာ....ဘာလုပ္တယ္ေအာက္ေမ႕လဲ ....ပရိေဘာဂနဲ႕ တြဲၿပီး curio business လုိ႕ ေခၚတဲ႕ ထူးထူးဆန္းဆန္း ပစၥည္းပစၥယေတြေရာင္းတဲ႕ လုပ္ငန္းလည္း လုပ္သတဲ႕ ။ မႏၱေလးမွာ ပင္ရင္းနဲ႕ ရန္ကုန္မွာ ဆိုင္ခြဲရွိသတဲ႕ ။ မ်ားေသာအားၿဖင္႕ေတာ႕ curio business ဆိုတာ ေရွးေဟာင္းပစၥည္းေတြလည္း အက်ံဳး၀င္တာပါဘဲ ။ အၾကံသမားလုိ႕ မဆိုရက္ပါဘူး ကြယ္ ။ ရွားပါးဓါတ္ပံုေတြရိုက္ေပးထားတဲ႕ မ်က္ႏွာနဲ႕ ခြင္႕လႊတ္လိုက္မယ္ ။
- Beato ဘယ္လုိေသတာလဲ ၊ မေသခင္ ဘာေၾကာင္႕ အီတလီကို ၿပန္သြားသလဲ ဆိုတာ ေရးထားတဲ႕ မွတ္တမ္းေတာ႕ ရွာမေတြ႕ပါဘူး ။ သူ႕ဘ၀တစ္ခုလံုး မွတ္တမ္းတင္ထားတာကိုလည္း ( ကိုယ္စြမ္းဥာဏ္စြမ္းရွိသေလာက္ ရွာေပမယ္႕ ) အေသးစိတ္ မေတြ႕မိပါ ။ သူ ေသတဲ႕ေနရာဟာ ရန္ကုန္ သို႕မဟုတ္ မႏၱေလး လို႕ အစက ယံုၾကည္သတ္မွတ္ထားၾကပါတယ္ ။ ဒါေပမယ္႕ ၂၀၀၉ မွာ သူ႕ရဲ႕ ေသစာရင္းကို ရွာေတြ႕ၿပီးတဲ႕ေနာက္ သူေခါင္းခ်တဲ႕ေနရာဟာ သူ႕ေမြးရပ္ အီတလီႏိုင္ငံဆိုတာ အတည္ၿပဳလုိက္ႏိုင္ပါတယ္ ။ သူ႕ကို ေမြးတဲ႕ ဗင္းနစ္စ္ၿမိဳ႕ေတာ႕မဟုတ္ဘဲ အီတလီ အလယ္ပိုင္းမေရာက္တေရာက္က အႏုပညာၿမိဳ႕ေတာ္ ဖေလာရန္႕စ္ Florence ၿမိဳ႕ေလးမွာ ၁၉၀၉ မွာ လူပ်ိဳၾကီးဘ၀နဲ႕ ေသသြားတာ ၿဖစ္ပါတယ္ ။
- နိဂံုးခ်ဳပ္ရရင္ေတာ႕ Beato ဟာ အႏွစ္ ( ၅၀ ) ေလာက္ကို အာရွရဲ႕ ဓါတ္ပံုေလာကကို လႊမ္းမုိးထားခဲ႕သူပါ ။ သူ႕ဓါတ္ပံုေတြဟာ အာရွတင္မက အေနာက္ႏိုင္ငံက သတင္းစာေတြ ၊ မဂဇင္းေတြ ၊ ေဆာင္းပါးေတြမွာ ေနရာယူထားခဲ႕ပါတယ္ ။ နည္းပညာ သိပ္မထြန္းကားေသးတဲ႕အခ်ိန္မွာ သူ႕ဓါတ္ပံုေတြနဲ႕ အာရွက ပြင္႕လင္းမွဳသိပ္မရွိေသးတဲ႕ ႏိုင္ငံေတြက ပံုရိပ္ေတြကို အေနာက္ကမၻာကို ပို႕ေပးခဲ႕တယ္ ။ သူ႕ပံုေတြကို ၾကည္႕ၿပီး အေနာက္ကမၻာက လူေတြဟာ အာရွက ႏိုင္ငံေတြအေၾကာင္းကို သိခဲ႕ၾကရတယ္ ။
- သူ႕အေၾကာင္းနဲ႕ ပတ္သက္ၿပီး အၾကိဳက္ဆံုး အရာတစ္ခုကေတာ႕ ( မိမိနဲ႕တကြ လူသားမ်ိဳးႏြယ္ကို အႏၱရာယ္ မေပးတဲ႕ ) ၀ါသနာတစ္ခုခုကို တစ္စိုက္မတ္မတ္ လုပ္ရင္ ထဲထဲ၀င္၀င္လုပ္ရင္ အဲဒီ၀ါသနာဟာ တေန႕မွာ Profession ၿဖစ္လာမယ္ ၊ သူမ်ားေတြက အားကိုးအားထားၿပဳလာရမယ္ ၊ အမ်ားအတြက္ အက်ိဳးရွိလာေစႏိုင္တယ္ ဆိုတဲ႕အခ်က္ကေလးပါ ။ ၀ါသနာပါတာကို စိတ္လုိက္မတ္တပ္လုပ္ရင္း Felice Beato ဟာ သူ႕နည္းသူ႕ဟန္နဲ႕ လူ႕ေလာကကို အက်ိဳးၿပဳခဲ႕သူလုိ႕ ထင္ပါတယ္ ။ သမိုင္းအရ အဖိုးမၿဖတ္ႏိုင္တဲ႕ သူ႕ဓါတ္ပံုမွတ္တမ္းေတြဟာ လူေသသြားေပမယ္႕ Felice Beato ဆိုတဲ႕ နာမည္ကိုေတာ႕ မေသေစခဲ႕ဘူး မဟုတ္ပါလား...........။
******* Felice Beato ရဲ႕ ဓါတ္ပံုတစ္ခ်ိဳ႕ကို ေဖာ္ၿပလုိက္ပါတယ္ ********
Ref : http://billyjane.tumblr.com/post/329127457/tattooed-attributed-to-felice-beato-c-1867
http://en.wikipedia.org/wiki/Felice_Beato
http://en.wikipedia.org/wiki/Constantinople
http://en.wikipedia.org/wiki/Ottoman_Empire
http://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Rebellion_of_1857
http://en.wikipedia.org/wiki/Company_rule_in_India
http://en.wikipedia.org/wiki/Crimean_War